Οι φακοί επαφής έχουν υπάρξει αναπόσπαστο κομμάτι στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων οι οποίοι θέλουν να απελευθερωθούν από τους περιορισμούς των διαθλαστικών ανωμαλιών στα μάτια και από τα γυαλιά μυωπίας & αστιγματισμού.
Τι είναι οι φακοί επαφής; Οι φακοί επαφής είναι ιατρικές συσκευές που φοριούνται απευθείας στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού. Όπως τα γυαλιά, οι φακοί επαφής βοηθούν στη διόρθωση των διαθλαστικών σφαλμάτων και εκτελούν αυτή τη λειτουργία προσθέτοντας ή αφαιρώντας την ισχύ εστίασης στον κερατοειδή και τον φακό του ματιού.
Λεονάρντο ντα Βίντσι: ο εμπνευστής των φακών επαφής
Το 1508 ο Λεονάρντο ντα Βίντσι επεξήγησε την έννοια των φακών επαφής. Στα σκίτσα του πρότεινε πως η οπτική του ανθρώπινου ματιού θα μπορούσε να αλλοιωθεί τοποθετώντας τον κερατοειδή χιτώνα απευθείας σε επαφή με νερό. Στη συνέχεια πήγε αυτή την ιδέα ένα βήμα παραπέρα προτείνοντας ότι ένας θόλος γεμάτος νερό, σαν φακός επαφής, θα μπορούσε να φορεθεί πάνω στο μάτι για την διόρθωση της όρασης.
Ο διάσημος Ιταλός αρχιτέκτονας, μαθηματικός και εφευρέτης Λεονάρντο ντα Βίντσι δημιούργησε
τα πρώτα γνωστά σκίτσα το 1508 σχετικά με την αλλαγή της οπτικής με τη χρήση νερού στο μάτι.
Οι φακοί επαφής προσφέρουν χαρά, ομορφιά και ελευθερία όταν ακολουθούνται οι κανόνες υγιεινής των φακών επαφής και της υγιεινής των βλεφάρων/βλεφαρίδων.
Μαζί όμως με την ελευθερία και την άρση των περιορισμών, έρχεται και η υπευθυνότητα της ορθής, ασφαλής και άνετης χρήσης των φακών επαφής χωρίς συμβιβασμούς όσον αφορά την οφθαλμική υγεία και εμφάνιση της οφθαλμικής επιφάνειας των ματιών.
Βασικοί πυλώνες της ορθής και ασφαλής χρήσης των φακών επαφής δεν μπορούν να είναι άλλοι από την διασφάλιση της διαθλαστικής υγείας της οφθαλμικής επιφάνειας αρχικά μέσω της υγιεινής των βλεφάρων/βλεφαρίδων και στη συνέχεια μέσω υγιεινής των ίδιων των φακών επαφής.
Επειδή οι φακοί επαφής αποτελούν ένα ξένο αντικείμενο στο ανθρώπινο μάτι, το οποίο μπορεί με την χρόνια χρήση του να επιφέρει αρνητικές αλλαγές στην φυσιολογία των βλεφάρων, την οφθαλμική επιφάνεια και την ποιότητα διάθλασης του δακρυϊκού φιλμ, οφείλουμε να συμβάλουμε στην ελαχιστοποίηση αυτών των ανεπιθύμητων επιδράσεων με την καθημερινή περιποίηση των βλεφάρων/βλεφαρίδων με την ξεκούραση τους με την χρήση της αυτό-θερμαινόμενης μάσκας Ophthalmogen EYE10 (αυτοθερμαινόμενες κομπρέσες ματιών), με το μασάζ με το Ophthalmogen Gel, τον ψεκασμό τους με το Ophthalmogen Spray, τον καθαρισμό τους με τη σειρά Naviblef και όταν χρειάζεται, με την εκκένωση των μεϊβομιανών αδένων με τους MeiboEvacuators (Meibo-Evacuators). Όλες οι προαναφερθείσες πρακτικές ανήκουν στο κεφάλαιο της υγιεινής των βλεφάρων και είναι αποδεδειγμένα ευεργετικές στην διεθνή οφθαλμολογία.
Η υγεία των βλεφάρων και των βλεφαρίδων είναι καίριας σημασίας στην άνετη χρήση των φακών επαφής, την καθαρή όραση, την οφθαλμική υγεία-ομορφιά και ποιότητα ζωής.
Το καθημερινό μασάζ και ο καθαρισμός στα βλέφαρα πριν & μετά τη χρήση φακών επαφής συμβάλει στην περιποίηση, αποστείρωση & αποσυμφόρηση των βλεφάρων και της περί-οφθαλμικής περιοχής (με τον έλεγχο του φορτίου βακτηρίων & ακάρεων Demodex που σημαίνει μείωση του κινδύνου-κλιμάκωσης της φλεγμονής) και προστασία των μεϊβομιανών αδένων των βλεφάρων, αδένες οι οποίοι διαδραματίζουν μείζονα ρόλο στη διαμόρφωση ενός υγιούς-σταθερού δακρυϊκού φιλμ καθαρής-διαυγούς όρασης και της διατήρησης της ποιότητας της όρασης και άνεσης σε υψηλά επίπεδα.
Οι επιπτώσεις της φλεγμονής των βλεφάρων είναι εμφανής στα μάτια.
Στην περίπτωση απουσίας των προ-αναφερθέντων συνθηκών, πιθανή συνέπεια θα είναι η εμφάνιση χρόνιας βλεφαρίτιδας, ξηροφθαλμίας, τριχίασης, μαδάρωσης, χαλάζιου, με συμπτώματα όπως:
– πρησμένα-ερεθισμένα βλέφαρα
– αδύναμες-προβληματικές βλεφαρίδες
– κόκκινα μάτια-οφθαλμικοί ερεθισμοί (αντί-αισθητική εμφάνιση)
– αίσθηση ξένου σώματος ή άμμου στα μάτια
– φαγούρα, καύσος στα μάτια
– θολή όραση με οπτικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της μέρας (δυσκολία στο διάβασμα και στην οδήγηση σε ορισμένες περιπτώσεις)
– ευαισθησία στο φως
– δυσανεξία στο μακιγιάζ
– εγκατάλειψη της χρήσης των φακών επαφής (contact lens drop out)
Η βλεφαρίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες εναποθέσεις στους φακούς επαφής και κατά συνέπεια σε αυξημένη ενόχληση
Γνωρίζουμε ότι τα επιδημιολογικά στατιστικά του ακάραιου Demodex αγγίζουν το 90% στους χρήστες φακών επαφής ενώ η εμφάνιση βλεφαρίτιδας στο γενικό πληθυσμό αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό με την αύξηση της ηλικίας, αγγίζοντας το 100% των ανθρώπων που διανύουν την 7η δεκαετία ζωής.
Η ελλιπής έως ανύπαρκτη υγιεινή των βλεφάρων/βλεφαρίδων από άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας δείχνει να είναι μια από τις βασικές αιτίες έξαρσης των παθήσεων της οφθαλμικής επιφάνειας, της θολής όρασης και της ολοένα μειωμένης ποιότητας ζωής που οφείλεται στα μάτια.
Τα ακάρεα Demodex προκαλούν φλεγμονή στα βλέφαρα, ξηροφθαλμία, προβληματικές βλεφαρίδες και κατά συνέπεια δυσανεξία στη χρήση των φακών επαφής.
Επιδημιολογικά στατιστικά
Κάποιες φορές μετά από διαστήματα έντονης χρήσης των φακών επαφής και ιδίως όταν αισθανόμαστε τα μάτια μας κουρασμένα, θα χρειάζεται να εφαρμόζουμε 40C θερμότητα για 15-20 λεπτά στα βλέφαρα μας, με τις μιας χρήσης αυτοθερμαινόμενες κομπρέσες σε μορφή μάσκας Ophthalmogen EYE10, ώστε τα μάτια να ξεκουράζονται, να αναζωογονούνται και να αποσυμφορούνται από την καταπόνηση της καθημερινότητας.
Με αυτό το τρόπο εξασφαλίζεται η ξεκούραστη εμφάνιση των ματιών, η διατήρηση της καθαρής-διαυγούς όρασης και η απρόσκοπτη και άνετη χρήση των φακών επαφής στα μάτια. (η χρήση του Ophthalmogen EYE10 στα βλέφαρα πραγματοποιείται μετά την αφαίρεση των φακών επαφής και του μακιγιάζ από τα μάτια και πριν την τοποθέτηση τους)
Οι αυτοθερμαινόμενες κομπρέσες μιας χρήσης Ophthalmogen Eye10 είναι η εξέλιξη της παραδοσιακής κομπρέσας που συστήνουν οφθαλμίατροι, φαρμακοποιοί και οπτικοί/οπτομέτρες.
Όταν η υγιεινή των βλεφάρων/βλεφαρίδων η οποία περιλαμβάνει:
1) θερμική θεραπεία (Ophthalmogen EYE10)
2) καθαρισμό με ειδικό αφρό/μαντηλάκια βλεφάρων (Naviblef)
3) καθαρισμό των βλεφάρων, βλεφαρίδων και όλου του προσώπου με ειδικό θεραπευτικό καθαριστικό ευρείας κάλυψης σε περίπτωση συνύπαρξης δερματοπάθειας όπως δερματίτιδα, ροδόχρους ακμή (Ophthalmogen)
4) μασάζ στα βλέφαρα με εξειδικευμένο gel (Ophthalmogen Gel)
5) ψεκασμό των αδύναμων-προβληματικών βλεφαρίδων ιδίως στις γυναίκες που κάνουν συχνή χρήση μακιγιάζ, φακών επαφής (Ophthalmogen Spray)
απουσιάζει, μπορεί να έχει ως επίπτωση τα κουρασμένα μάτια, την θολή όραση και να εξελιχθεί σε έντονους οφθαλμικούς ερεθισμούς & ενοχλήσεις, με αποτέλεσμα την ανάγκη πλήρους διαγνωστικού ελέγχου από οφθαλμίατρο και την χρήση φαρμακευτικών κολλυρίων και ειδικών τεχνητών δακρύων ανάλογα την περίπτωση.
Ophthalmogen Spray ψεκασμός για την ενδυνάμωση των προβληματικών
βλεφαρίδων & ανακούφιση των ερεθισμένων βλεφάρων.
Ophthalmogen Gel για ευεργετικό
μασάζ στα ερεθισμένα-πρησμένα
βλέφαρα.
Η Ophthalmogen υγιεινή των βλεφάρων συμβάλει στην διάνοιξη των μπλοκαρισμένων λιπιδικών αδένων, την βελτιωμένη άνεση και επιμήκυνση του χρόνου παραμονής των φακών επαφής στην οφθαλμική επιφάνεια που οφείλεται στον έλεγχο της φλεγμονής των βλεφάρων και την σταθεροποίηση του δακρυϊκού φιλμ.
Όπως έχει ήδη επισημανθεί από τον εξέχων χειρουργό οφθαλμίατρο Dr. Κωνσταντίνο Καραμπάτσα Επίκουρο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑ.Δ.Α), λόγω των δραματικών επιδημιολογικών στατιστικών της βλεφαρίτιδας και της ξηροφθαλμίας τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο και στους χρήστες φακών επαφής αλλά και στις γυναίκες που κάνουν συχνή χρήση μακιγιάζ στα μάτια, είναι επιτακτική η ανάγκη υγιεινής των βλεφάρων/βλεφαρίδων για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής σε υψηλά επίπεδα.
Dr. Κων/νος Καραμπάτσας MD, PhD, FEBO, MRCOphth, FRCS, FWCRS Χειρουργός Οφθαλμίατρος – Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Bristol UK
Επ. Καθηγητής Βιοιατρικών Επιστημών ΠΑ.Δ.Α
- 27.4% των χρηστών φακών επαφής μπορεί να κάνει Drop Out
ενώ το 50% των χρηστών συνήθως αναπτύσσει συμπτώματα ξηροφθαλμίας - 75% των χρηστών επαφής θα σταματήσουν τη χρήση σε κάποιο σημείο
λόγω δυσφορίας
Για την διαφύλαξη της υγείας των ματιών και την αποφυγή κινδύνων από τη χρήση των φακών επαφής αλλά και την μεγιστοποίηση της άνετης χρήσης τους χρειάζεται να ακολουθούνται απλοί αλλά βασικοί κανόνες που αφορούν τόσο την βασική υγιεινή των βλεφάρων όσο και την υγιεινή των φακών επαφής:
ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΤΩΝ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΦΑΚΩΝ ΕΠΑΦΗΣ
• Μην χρησιμοποιείτε φακούς επαφής που δεν σας έχουν χορηγηθεί από τον Εφαρμοστή Φακών Επαφής. Συμβουλευτείτε τον για οποιαδήποτε απορία σχετικά με τους φακούς επαφής.
• Ποτέ μη φοράτε τους φακούς για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα από τα ενδεικνυόμενα.
• Πάντα να πλένετε τα χέρια σας με απαλό σαπούνι, να τα ξεβγάζετε προσεκτικά και να τα στεγνώνετε με πετσέτα χωρίς χνούδι πριν αγγίξετε τους φακούς σας.
• Πάντα να κάνετε μασάζ με Ophthalmogen Gel και να καθαρίζετε τα βλέφαρα σας με Naviblef πριν και μετά την χρήση των φακών επαφής. Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν οι φλεγμονές στα μάτια, τα μάτια σας θα είναι ξεκούραστα και η χρήση των φακών επαφής θα είναι πιο άνετη καθώς θα αποφευχθούν όσο είναι δυνατόν συμπτώματα ξηροφθαλμίας/βλεφαρίτιδας και η όραση σας θα παραμείνει καθαρή και διαυγής. Εάν πάσχετε από κάποια δερματοπάθεια του προσώπου, χρησιμοποιείστε καθημερινά το εξειδικευμένο θεραπευτικό καθαριστικό Ophthalmogen για τα βλέφαρα, τις βλεφαρίδες και όλο το πρόσωπο.
• Μην χρησιμοποιείτε ελαιώδη καλλυντικά, σαπούνια που περιέχουν κρέμα, λοσιόν ή κρέμες πριν αγγίξετε τους φακούς επαφής. Είναι καλύτερα να φρεσκάρετε τα μάτια σας με Flora Vision Spray (τo 1o τεχνητό δάκρυ σε Spray) πριν φορέσετε τους φακούς επαφής σας και το μακιγιάζ. Υδατικά καλλυντικά έχουν λιγότερες πιθανότητες να προκαλέσουν ζημιά στους φακούς από ό,τι τα προϊόντα με βάση το λάδι. Σε περίπτωση βλεφαρίτιδας, ξηροφθαλμίας, πρησμένων-ερεθισμένων βλεφάρων-ματιών, κάντε χρήση του ευεργετικού serum βλεφαρίδων Ophthalmogen, στις βλεφαρίδες και τα φρύδια σας. (συμβάλει στην καταπολέμηση του παράσιτου Demodex-Σταφυλόκοκκου και της ενδυνάμωσης των βλεφαρίδων σας)
• Εάν κάνετε συχνή χρήση μακιγιάζ είναι σημαντικό να ψεκάζετε τα βλέφαρα και τις βλεφαρίδες με Ophthalmogen Spray για την διατήρηση της υγείας και την ενίσχυση της ομορφιάς τους. Το Ophthalmogen Spray συμβάλει στον έλεγχο του βακτηριακού και παρασιτικού φορτίου Demodex σε υγιή επίπεδα στο δέρμα των βλεφάρων & των βλεφαρίδων και επομένως στην αποφυγή της δυσάρεστης κατάστασης των ερεθισμένων-πρησμένων βλεφάρων, κουρασμένων ματιών και της θολής όρασης.
• Μπορείτε να φρεσκάρετε συχνά τα μάτια σας κατά τη διάρκεια της χρήσης των φακών επαφής σας με Flora Vision Spray για να παραμένουν ενυδατωμένα και ξεκούραστα κ άθολή τη διάρκεια της χρήσης τους. Ψεκάστε τα μάτια σας (ανοιχτά ή κλειστά) όταν φοράτε μακιγιάζ (επιτρέπεται η χρήση πάνω από το μακιγιάζ).
• Κλείνετε τα μάτια σας όταν χρησιμοποιείτε λακ ή άλλα αεροζόλ.
• Εάν οι οφθαλμοί σας είναι κόκκινοι για οποιοδήποτε λόγο, χρησιμοποιήστε οφθαλμικό διάλυμα όπως Navi Infla eye drops, Flora Vision Spray (κόκκινο) με κουρκουμά ή το Ophthalmogen whitening eye drops για να φύγει η κοκκινίλα, η φαγούρα-καύσος και πιθανώς η δακρύρροια που μπορεί να υπάρχει.
• Εάν τα βλέφαρα σας είναι ερεθισμένα (π.χ δερματίτιδα ή έκζεμα) κάντε μασάζ στα βλέφαρα και την περι-οφθαλμική περιοχή με το Ophthalmogen Gel ή απλά ψεκάστε τα με Ophthalmogen Spray.
• Ζητήστε τη συμβουλή του Εφαρμοστή Φακών Επαφής πριν τους χρησιμοποιήσετε κατά την ενασχόληση με τα σπορ, ειδικά στην κολύμβηση και σε αθλήματα που έχουν σχέση με το νερό.
• Ποτέ μην επαναχρησιμοποιήσετε το διάλυμα της θήκης των φακών σας.
• Ποτέ μην αποθηκεύετε τους φακούς σας σε απλό φυσιολογικό ορό. Ο φυσιολογικός ορός δεν θα προστατεύσει τους φακούς από μόλυνση και μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση των ματιών.
• Αποθηκεύετε τους φακούς επαφής σας μόνο στην ειδική θήκη τους την οποία θα πρέπει να αλλάζετε κάθε δύο (2) μήνες. Καθαρίστε τη θήκη μετά από κάθε χρήση και διατηρείστε την ανοιχτή και ξηρή ανάμεσα στους καθαρισμούς.
• Ποτέ μη βάζετε τους φακούς επαφής σας στο στόμα σας και ΠΟΤΕ μη χρησιμοποιείτε τίποτε άλλο από τα συνιστώμενα διαλύματα για την λίπανση ή ύγρανση των φακών σας.
• Ποτέ μην ξεβγάζετε τους φακούς σας με νερό της βρύσης, καθώς περιέχει πολλές ακαθαρσίες που μπορεί να μολύνουν ή να βλάψουν τους φακούς σας και στη συνέχεια και τα μάτια σας.
• Ποτέ μην κοιμάστε με τους φακούς επαφής σας αν πρώτα δεν έχετε την έγκριση ενός έμπειρου οπτικού-οπτομέτρη Εφαρμοστή Φακών Επαφής.
• Εάν αισθάνεστε να υπάρχει στα μάτια αίσθηση ξένου σώματος ή άμμου πιθανώς να είναι σύμπτωμα ξηροφθαλμίας/βλεφαρίτιδας στην περίπτωση την οποία συστήνεται το μασάζ στα βλέφαρα με Ophthalmogen Gel και η χρήση οφθαλμικού διαλύματος με λακτοφερίνη όπως το Lacto eye drops και οφθαλμικού διαλύματος με υαλουρονικό και βιταμίνες όπως Visionlux Plus, Navitae Plus, οφθαλμικά διαλύματα τα οποία θα σας ανακουφίσουν αμέσως.
• Ο κίνδυνος να «χαθεί» ο φακός επαφής στο μάτι είναι πρακτικά αδύνατος και τις περισσότερες φορές έχει αφαιρεθεί ή πέσει από το μάτι χωρίς να έχει γίνει αντιληπτό. Σε περίπτωση που υποπτεύεστε κάτι τέτοιο, επικοινωνήστε με τον οπτικό σας.
• Συμβουλευτείτε τον εφαρμοστή σας εάν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε τους φακούς επαφής σας στην παραλία, τη θάλασσα ή σε συνθήκες με υπερβολικά ξηρό, ζεστό ή κρύο περιβάλλον. Υπάρχουν μέθοδοι, τακτικές, συμβουλές και βοηθήματα που μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην άνετη και σωστή εφαρμογή φακών επαφής, ακόμα και σε ακραίες περιστάσεις, όπως είναι ο ψεκασμός των βλεφάρων με Ophthalmogen Spray και η ενστάλαξη τελευταίας γενιάς πολυβιταμινούχων τεχνητών δακρύων όπως Visionlux Plus & Navitae Plus που θρέφουν και ενυδατώνουν τα μάτια ενώ φοράτε τους φακούς επαφής.
• Πολύωρη χρήση μπροστά σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή οθόνη κινητού τηλεφώνου μπορεί να προκαλέσει δυσανεξία, ενόχληση, κόκκινα μάτια, θολή όραση και να οδηγήσει σε χρόνια βλεφαρίτιδα/ξηροφθαλμία. Να χρησιμοποιείτε Ophthalmogen Spray σε κλειστά μάτια όταν κάνετε χρήση Η/Υ ή κινητού και να βλεφαρίζετε συχνά, για να αποφευχθεί η κούραση των ματιών και η ξηροφθαλμία. Εάν χρησιμοποιείτε πάνω από 4 ώρες την ημέρα ηλεκτρονικές συσκευές, επιβάλεται η ξεκούραση των ματιών με αυτοθερμαινόμενες κομπρέσες Ophthalmogen Eye10 και το μασάζ στα βλέφαρα με Ophthalmogen Gel το βράδυ πριν τον ύπνο. Οι πρακτικές αυτές θα προσφέρουν τη μέγιστη ξεκούραση στα μάτια σας ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλουν στην αποτροπή της βραδινής παθογόνας δράσης των παρασίτων Demodex.
Η μη συμμόρφωση με τους σύγχρονους κανόνες φροντίδας και υγιεινής που αφορούν τα βλέφαρα/βλεφαρίδες και τους φακούς επαφής οι οποίοι θα πρέπει κάθε φορά να παρέχονται από τον οφθαλμίατρο και τον οπτικό/οπτομέτρη Εφαρμοστή Φακών Επαφής και η μη αντικατάστασή των φακών επαφής με βάση τη διάρκεια χρήσης τους όπως αυτή ορίζεται από τον Εφαρμοστή Φακών Επαφής και τον κατασκευαστή τους, μπορεί να επιφέρει ανάμεσα σε άλλα, αύξηση στον αριθμό των περιστατικών με οφθαλμικές ενοχλήσεις και μολύνσεις. Είναι γνωστό ότι ακάρεα Demodex, βακτήρια, μύκητες, μικροοργανισμοί υπάρχουν στα βλέφαρα και τις βλεφαρίδες και η ελλιπής υγιεινή τους σε συνδυασμό με την χρήση καλλυντικών, συμβάλει στον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους και την πρόκληση χρόνιας φλεγμονής, αδύναμων-προβληματικών βλεφαρίδων, ερεθισμένων βλεφάρων (έκζεμα), οφθαλμικούς ερεθισμούς, πρήξιμο, δυσανεξία, κόκκινα μάτια, φαγούρα, καύσο, δακρύρροια, θολή όραση και κουρασμένα μάτια.
Συστήνεται οι χρήστες φακών επαφής να ξεκινούν την υγιεινή των βλεφάρων/βλεφαρίδων τους ταυτόχρονα με την χρήση των φακών επαφής. Τα προϊόντα υγιεινής των βλεφάρων διατίθενται από τα φαρμακεία και από επιλεγμένα καταστήματα οπτικών όπως τα οπτικά καταστήματα Παπαδιαμαντόπουλος. Η συχνή επικοινωνία με τον οπτικό-οπτομέτρη είναι απαραίτητη, για την καθοδήγηση αλλά και την λύση εν τη γενέσει του οποιουδήποτε θέματος που μπορεί να προκύψει κατά τη διάρκεια χρήσης των φακών επαφής.
Ευάγγελος Πατέρας Mphil, PhD, EAOO, BCLA Doctor of Optometry, Οπτικός – Οπτομέτρης Καθηγητής Οπτικής & Οπτομετρίας ΠΑ.Δ.Α. Διδάκτωρ Οπτικής & Οπτομετρίας Aston University of Birmingham
